obiekty geograficzne oraz podział terytorialny
Województwo podkarpackie – jednostka podziału administracyjnego Polski, jedno z 16 województw utworzonych w 1999 roku. Powstało poprzez scalenie ziem dawnego województwa rzeszowskiego sprzed 1975 roku (z wyjątkiem powiatu gorlickiego), tj. województw przemyskiego i rzeszowskiego, oraz części krośnieńskiego, tarnobrzeskiego i tarnowskiego. Województwo zajmuje powierzchnię 17 846 km² i zajmuje 11 miejsce w kraju. Pod względem liczby mieszkańców (2 128 687 osób) znajduje się na 9 miejscu w Polsce. Jest najdalej wysuniętym na południe województwem Polski.
| powiat | powierzchnia [km²] | ludność | opis | na mapie |
|---|---|---|---|---|
| powiat bieszczadzki | 1139 | 22204 | Powiat bieszczadzki – powiat w Polsce (województwo podkarpackie, wcześniej województwo krośnieńskie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Ustrzyki Dolne. Jest to najrzadziej zaludniony powiat w Polsce (19,56 os/km²). |  |
| powiat brzozowski | 539 | 66334 | Powiat brzozowski – polski powiat znajdujący się w środkowej części województwa podkarpackiego, utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Brzozów, będące jedynym miastem w powiecie.Z powiatem brzozowskim sąsiaduje pięć powiatów: krośnieński, sanocki, przemyski, rzeszowski i strzyżowski.Na terenie powiatu występuje przemysł spożywczy, drzewny, wydobywana jest ropa naftowa oraz gaz ziemny. Ważną dziedziną dla rozwoju tej okolicy jest turystyka. Miejsca, które często zwiedzają turyści, to miasto Brzozów, czy też nabrzeża rzeki San. Dwie trasy Szlaku Architektury Drewnianej na Podkarpaciu, do którego zaliczają się m.in. kościoły w Bliznem oraz w Haczowie. Dodatkowo obiekty sakralne w tych miejscowościach wpisane są do listy światowego dziedzictwa UNESCO.Powiat brzozowski lokuje się wśród 24 powiatów województwa podkarpackiego na miejscach: Powierzchnia – 18. miejsce Ludność – 17. miejsce Gęstość zaludnienia – 13. miejsce↑ | |
| powiat jarosławski | 1029 | 122130 | Powiat jarosławski - powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Jarosław. Powiat położony jest we wschodniej części województwa podkarpackiego. Jest częścią makroregionu południowo-wschodniej Polski.Powiat sąsiaduje od zachodu z powiatem przeworskim, od południa z powiatem przemyskim, od północy zaś z powiatem lubaczowskim a od wschodu z Ukrainą. | |
| powiat jasielski | 831 | 115388 | Powiat jasielski - powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Jasło. Obejmuje część Pogórza Ciężkowickiego i Strzyżowskiego, Kotliny Jasielsko-Krośnieńskiej, Pogórza Jasielskiego i Beskidu Niskiego na obszarze którego rozciąga się Magurski Park Narodowy. Przez teren powiatu przepływają rzeki Wisłoka, Jasiołka i Ropa. Jest to powiat przygraniczny.Powiat i miasto Jasło należą historycznie do Centralnego Okręgu Przemysłowego II Rzeczypospolitej. Aktualnie jest to obszar o profilu przemysłowo-rolniczym. | |
| m. Krosno | 44 | 47223 | Krosno – miasto na prawach powiatu w województwie podkarpackim, siedziba władz powiatu krośnieńskiego.Ośrodek o znaczeniu regionalnym i subregionalnym. Siedziba wielu instytucji o zasięgu ponadlokalnym: Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych, Zespołu Karpackich Parków Krajobrazowych, Podkarpackiego Wojewódzkiego Inspektoratu Weterynarii, Okręgowej Komisji Wyborczej, Sądu i Prokuratury Okręgowej, Okręgowego Urzędu Górniczego, Wojewódzkiego Ośrodka Ruchu Drogowego, Wojewódzkiego Szpitala Podkarpackiego, Urzędu Celnego, Instytutu Nafty i Gazu oraz Radiowo Telewizyjnego Centrum Nadawczego na Suchej Górze.Stolica województwa krośnieńskiego od 30 czerwca 1975 do 31 grudnia 1998 r.Znajduje się w Euroregionie Karpackim, w skład którego wchodzą przygraniczne tereny Polski, Słowacji, Ukrainy, Węgier i Rumunii. | |
| powiat krośnieński (podkarpackie) | 926 | 111883 | Powiat krośnieński – powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 r. w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Krosno. | |
| powiat leski | 835 | 26783 | Powiat leski - powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 2002 z części powiatu bieszczadzkiego. Jego siedzibą jest miasto Lesko - będące najmniejszą stolicą powiatu w Polsce. Powiat od południa graniczy ze słowackim krajem preszowskim, od zachodu - z powiatem sanockim, a od wschodu - z powiatem bieszczadzkim.Podstawowe gałęzie gospodarki to rolnictwo i turystyka. | |
| powiat lubaczowski | 1308 | 57057 | Powiat lubaczowski (w latach 1918-1922 na tym obszarze istniał powiat cieszanowski) – powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Powiat położony jest w wschodniej części województwa podkarpackiego. Jest częścią makroregionu południowo-wschodniej Polski. Jego siedzibą jest miasto Lubaczów. Powierzchnia powiatu stanowi 7,3% powierzchni województwa. | |
| powiat przemyski | 1211 | 74225 | Powiat przemyski – powiat w Polsce (województwo podkarpackie), istniał już w I Rzeczypospolitej, miał wówczas o wiele rozleglejsze granice niż obecnie (w jego skład wchodziły wówczas m.in. Rzeszów i Mościska), zlikwidowany w 1975, utworzony powtórnie w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedziba znajduje się w Przemyślu. | |
| m. Przemyśl | 46 | 63638 | Przemyśl (łac. Praemislia, ukr. Перемишль, ros. Перемышль, niem. Prömsel) – miasto na prawach powiatu w południowo-wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim, położone nad Sanem. W latach 1975-1998 siedziba władz województwa przemyskiego.Najstarsze miasto regionu i jedno z najstarszych miast Polski.Siedziba kilku instytucji o znaczeniu ponadlokalnym: podkarpackiego wojewódzkiego konserwatora zabytków, izby celnej, bieszczadzkiego oddziału straży granicznej, archiwum państwowego z ogromnymi zbiorami.Wojewódzkiego Ośrodka Ruchu Drogowego, egzaminującego na prawo jazdy wszytstkich kategoriiMiasto posiada kilka muzeów, w tym najstarsze w regionie Muzeum Archidiecezjalne (zał. 1902) i największe na Podkarpaciu – Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej (zał. 1910). Liczne zabytki w samym mieście, jak i w jego sąsiedztwie – zamkiem w Krasiczynie, arboretum w Bolestraszycach czy kompleksem sakralnym w Kalwarii Pacławskiej.Węzeł komunikacyjny – trasa międzynarodowa E40, przejście graniczne z Ukrainą w Medyce, duża, graniczna stacja kolejowa (Przemyśl Główny, Przemyśl Zasanie i in.). Pierwotnie na Kopcu Tatarskim (Przemysława) miejsce kultu bogów słowiańskich.Miasto kilku wyznań i obrządków (obok rzymskokatolików, z arcybiskupem metropolitą Józefem Michalikiem na czele, także grekokatolicy, mający tu arcybiskupa metropolitę swego obrządku, Jana Martyniaka, prawosławni z arcybiskupem diecezji przemysko-nowosądeckiej Adamem (rezydującym w Sanoku) oraz przedstawiciele nurtów protestanckich: metodyści, adwentyści, baptyści, zielonoświątkowcy, a także Świadkowie Jehowy.W Przemyślu znajduje się też nowy Szpital Wojewódzki i Szpital Miejski. | |
| powiat przeworski | 698 | 79262 | Powiat przeworski – powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Przeworsk. Wchodzi w skład polsko-ukraińskiejstrefy przygranicznej. | |
| powiat sanocki | 1224 | 96096 | Powiat sanocki – powiat w Polsce (południowo-wschodnia część województwa podkarpackiego), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Sanok. Od wschodu graniczy z powiatem leskim, od południa ze słowackim powiatem Medzilaborce kraju preszowskiego. | |
| powiat strzyżowski | 504 | 62095 | Powiat strzyżowski – powiat w Polsce (zachodnia część województwa podkarpackiego), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Strzyżów. | |
| powiat dębicki | 777 | 135165 | Powiat dębicki – powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Dębica. Leży w pasie trzech powiatów (mieleckiego, jasielskiego, oraz dębickiego). Graniczy on od zachodu z powiatem ziemskim tarnowskim i powiatem dąbrowskim. Od północy z powiatem mieleckim, od wschodu z powiatem ropczycko-sędziszowskim, od południowego wschodu z powiatem strzyżowskim, oraz od południa z powiatem jasielskim.Powiat zajmuje łączny obszar 4,3% powierzchni województwa. Zamieszkuje go 6,2% ludności województwa, w tym 64 981 mężczyzn i 68 083 kobiety (stan na 31 grudnia 1998 r.). Stolicę powiatu zamieszkuje 48 856 osób.Przez teren powiatu przebiega międzynarodowa droga E40 (droga krajowa nr 4) z odgałęzieniami, na południe w Pilźnie – droga krajowa nr 73, oraz na północ w Dębicy – droga wojewódzka nr 985.W przyszłości przez teren powiatu ma przebiegać autostrada A4, włączając powiat w komunikacyjny układ transnarodowy z zachodu na wschód. Przez teren powiatu przebiega również magistrala kolejowa Kraków – Rzeszów – Medyka. | |
| powiat kolbuszowski | 774 | 62751 | Powiat kolbuszowski - powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Kolbuszowa.Z powiatem kolbuszowskim sąsiaduje sześć powiatów: mielecki, niżański, ropczycko-sędziszowski, rzeszowski, tarnobrzeski i stalowowolski. | |
| powiat leżajski | 583 | 69977 | Powiat leżajski - powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Leżajsk.Powiat leżajski graniczy z czterema powiatami województwa podkarpackiego: przeworskim, łańcuckim, rzeszowskim i niżańskim oraz z powiatem biłgorajskim z województwa lubelskiego. | |
| powiat łańcucki | 452 | 79866 | Powiat łańcucki - powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Łańcut. Powiat ten wchodzi w skład obszaru metropolitarnego miasta RzeszowaPodstawową gałęzią gospodarki powiatu jest przemysł spożywczy. | |
| powiat mielecki | 880 | 136403 | Powiat mielecki - powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Mielec. | |
| powiat niżański | 786 | 67521 | Powiat niżański – powiat w Polsce (województwo podkarpackie), odtworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Nisko. | |
| powiat ropczycko-sędziszowski | 548 | 73551 | Powiat ropczycko-sędziszowski – powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Ropczyce. | |
| powiat rzeszowski | 1157 | 165835 | Powiat rzeszowski – powiat w Polsce (województwo podkarpackie), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Rzeszów. Powiat ten wchodzi w skład obszaru metropolitarnego miasta Rzeszowa. | |
| m. Rzeszów | 117 | 183108 | Rzeszów (łac. Resovia, ukr. i łemkow. Ряшів, jid. רײַשע) – miasto na prawach powiatu w południowo-wschodniej Polsce, siedziba władz województwa podkarpackiego i powiatu rzeszowskiego. Jest miastem centralnym aglomeracji rzeszowskiej. Znajduje się tu kuria diecezji rzeszowskiej.Według danych Urzędu Miasta w dniu 28 marca 2014 miasto miało 184 356 mieszkańców.Rzeszów posiada międzynarodowy port lotniczy i Podkarpacki Park Naukowo-Technologiczny ukierunkowany na przemysł nowych technologii. W mieście znajdują się duże państwowe uczelnie, tj. Uniwersytet Rzeszowski (12 wydziałów) i Politechnika Rzeszowska oraz kilka prywatnych m.in.: Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, będąca jedną z największych niepublicznych uczelni w kraju.W mieście działają trzy konsulaty honorowe (Niemiec, Słowacji oraz Ukrainy). Rzeszów jest członkiem Unii Metropolii Polskich oraz Stowarzyszenia Eurocities – zrzeszającego miasta z całej Europy. Dawna rezydencja magnaterii polskiej. | |
| powiat stalowowolski | 832 | 108664 | Powiat stalowowolski – powiat w Polsce (północna część województwa podkarpackiego), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Stalowa Wola. | |
| m. Tarnobrzeg | 85 | 48217 | Tarnobrzeg – miasto na prawach powiatu w województwie podkarpackim. Siedziba władz powiatu tarnobrzeskiego w latach 1867-1975 oraz od 1999. Siedziba władz województwa tarnobrzeskiego w latach 1975-1998. W latach 1973-1976 miasto było siedzibą gminy wiejskiej Tarnobrzeg. Do niedawna największy w Polsce ośrodek wydobycia i przetwórstwa siarki.Tarnobrzeg leży na prawym brzegu Wisły, na pograniczu Równiny Tarnobrzeskiej i Niziny Nadwiślańskiej. Administracyjnie graniczy bezpośrednio z Sandomierzem. Historycznie położony jest w Małopolsce. Leżał w ziemi sandomierskiej. W wyniku rozbiorów związany z Galicją, w tym czasie administracyjnie przynależał do województwa lwowskiego. Przynależność tę zachowano w II Rzeczypospolitej. Podział ten utrzymuje się do dziś i Tarnobrzeg związany jest administracyjnie z województwem ze stolicą w Rzeszowie.Założony w 1593 roku przez Tarnowskich, był ośrodkiem handlu i rzemiosła. Znany jako ośrodek kultu maryjnego. Zniszczony w czasie najazdu szwedzkiego podupadł i rozwinął się dopiero po II wojnie światowej. Wtedy to stał się centrum Tarnobrzeskiego Zagłębia Siarkowego oraz wykształconego na nim Tarnobrzeskiego Okręgu Przemysłowego. Obecnie kopalnia została zasypana i zabezpieczona, a zakłady przemysłowe są w fazie likwidacji, częściowo zamienione na specjalną strefę ekonomiczną. Natomiast w miejscu dawnego zagłębia utworzono Jezioro Tarnobrzeskie.Według raportu Głównego Urzędu Statystycznego „Trwanie życia” z 2012 roku, Tarnobrzeg zajmuje 1 miejsce w kraju pod względem średniej długości życia kobiet (82,7) oraz 4 pod względem średniej długości życia mężczyzn (75,5). | |
| powiat tarnobrzeski | 521 | 53918 | Powiat tarnobrzeski – powiat w Polsce w północnej części woj. podkarpackiego), utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Tarnobrzeg. | |